Skarga pauliańska umożliwia wierzycielowi zakwestionowanie czynności prawnych, jakich dokonał dłużnik, aby zmniejszyć posiadany majątek i utrudnić wierzycielowi zaspokojenie swoich roszczeń. Skorzystanie z niej jest jednak możliwe wyłącznie, jeśli zostaną spełnione konkretne warunki.

---

Z artykułu dowiesz się:

• Czym jest skarga pauliańska?
• Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby złożyć skargę pauliańską?
• W jaki sposób skarga pauliańska pomaga w odzyskaniu długów?
• Jak złożyć skargę pauliańską?

Czas czytania: 3 min

---

Czym jest skarga pauliańska?

Skarga pauliańska wywodzi się z prawa rzymskiego i funkcjonuje w wielu współczesnych systemach prawnych. Jej zadaniem jest ochrona interesów wierzycieli w przypadkach, w których dłużnik poprzez wyzbywanie się swojego majątku utrudnia odzyskanie należności. Mowa tu na przykład o sytuacji, w której dłużnik przekazuje lub odsprzedaje swoje nieruchomości osobie trzeciej – i w wyniku takiego działania zmniejsza się majątek, który mógłby zostać zajęty na poczet spłaty należności.

Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby złożyć skargę pauliańską?

W Polsce skarga pauliańska jest uregulowana artykułami 527 – 534 Kodeksu Cywilnego¹. Według artykułu 527: Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. 

Zapis ten wskazuje na warunki, które muszą zostać spełnione, aby skarga pauliańska została uwzględniona przez sąd.

1. Dłużnik podjął czynność prawną, w wyniku której pokrzywdzony został wierzyciel – ponieważ doszło do zmniejszenia możliwości odzyskania długów
2. Osoba trzecia na skutek działania dłużnika uzyskała korzyść majątkową
3. Dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela – dokonując czynności prawnej był świadom istnienia należności wymagającej spłaty bądź mógł przewidzieć, że taki dług powstanie. Zdawał sobie sprawę z tego, że jego działania doprowadzą do poszkodowania wierzyciela
4. Osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową, wiedziała lub miała możliwość dowiedzieć się, że działania dłużnika przebiegają na szkodę wierzyciela.

Przykładowa sytuacja, w której złożenie skargi pauliańskiej jest zasadne:

Dłużnik zaciągnął pożyczkę na kilkaset tysięcy, której nie spłaca. Gdy wszystkie polubowne próby odzyskania należności zawodzą, wierzyciel decyduje się skierować sprawę do egzekucji komorniczej. Dłużnik, świadom, że wkrótce komornik może zająć należące do niego nieruchomości, warte kilkaset tysięcy, dokonuje aktu ich darowizny na rzecz swojej siostry. W efekcie tej transakcji, dłużnik oficjalnie nie posiada żadnego majątku, próba egzekucji komorniczej okazuje się więc bezskuteczna.

Warto podkreślić, że udowodnienie zaistnienia wszystkich przesłanek do skargi pauliańskiej, nie jest proste. To wierzyciel musi wykazać, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, i że osoba trzecia wiedziała lub mogła przy zachowaniu staranności się dowiedzieć o prawdziwych powodach działań dłużnika. Jeżeli istnienie choć jednej z tych okoliczności nie zostanie udowodnione przed sądem – nie dojdzie do unieważnienia czynności prawnej.

Oznacza to, że aby złożyć skargę pauliańską i udowodnić jej słuszność wierzyciel powinien wystąpić z powództwem przez prawnika, a rezultat postępowania jest niepewny. Między innymi dlatego Fundusz Hipoteczny Yanok udziela pożyczek hipotecznych: hipoteka „podąża” za nieruchomością, nawet więc jeśli dłużnik komuś ją daruje lub sprzeda, wciąż stanowi ona zabezpieczenie na poczet długu. (Więcej na ten temat można przeczytać w artykule na temat windykacji z hipoteki.)

W jaki sposób skarga pauliańska pomaga w odzyskaniu należności?

Jeżeli skarga pauliańska zostanie rozpatrzona pozytywnie, czynność prawna przeprowadzona na szkodę wierzyciela, zostanie unieważniona. To oznacza, że będzie traktowana tak, jakby nigdy nie miała miejsca, a wierzyciel może dochodzić swoich roszczeń na podstawie pierwotnego stanu posiadania dłużnika.

W opisanym wyżej przypadku na przykład: darowizna nieruchomości siostrze zostanie uznana za bezskuteczną. Jeśli tak się stanie, nieruchomości oficjalnie pozostaną własnością dłużnika i będą mogły zostać zlicytowane na poczet pokrycia długów.

Jak złożyć skargę pauliańską?

Proces składania skargi pauliańskiej nie jest prosty i najlepiej, aby uczestniczył w nim prawnik. 

1. Należy złożyć pozew do sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę dłużnika.
2. W pozwie należy wskazać, jakie zobowiązania ma dłużnik wobec wierzyciela oraz jaka jest ich podstawa prawna (np. umowa pożyczkowa).
3. W pozwie powinna zostać opisana czynność prawna, którą wierzyciel kwestionuje (np. umowa darowizny czy sprzedaży). Należy wykazać, w jaki sposób uderza ona w interesy wierzyciela
4. Konieczne jest przedstawienie dowodów na to, że istnieją pozostałe przesłanki do złożenia skargi paulińskiej (a więc że dłużnik działał wiedząc, że pokrzywdzi wierzycieli, a osoba trzecia, uzyskująca korzyść majątkową, była świadoma, że może dojść do naruszenia interesów wierzyciela).
5. Po złożeniu pozwu sąd rozpatruje sprawę – na tym etapie poza analizą materiałów dowodowych mogą odbywać się także m.in. przesłuchania świadków.
6. Po zakończeniu rozprawy zapada wyrok.

Może Cię zainteresować:

• Pożyczka hipoteczna dla przedsiębiorców vs firmowy kredyt hipoteczny.
• Hipoteka – 12 rzeczy, które warto o niej wiedzieć
• Windykacja z hipoteki w praktyce

Źródła:

1. Kodeks Prawa Cywilnego ↩︎