Pożyczanie pieniędzy na procent to określenie, które funkcjonuje w naszym języku. Daje świadomość, że za pożyczone środki trzeba zapłacić. Instytucje finansowe, aby pozostać rentowne pożyczają pieniądze za opłatą. Jak wysoki może być taki „procent”? Od czego to zależy? Zacznijmy od dowiedzenia się czym są odsetki.
Czym są odsetki?
Odsetki są kosztem, jaki naliczany jest za korzystanie z pożyczonego kapitału. Opłata przysługuje jego pierwotnemu właścicielowi. Standardową miarą odsetek jest stopa procentowa liczona na jednostkę kapitału i podawana w skali roku. Odsetki determinują całą ofertę banków. Z jednej strony sprawiają, że koszt kredytu jest niższy, a z drugiej obniżają wysokość odsetek za depozyty pieniężne i lokaty.
O odsetkach traktuje artykuł 359 Kodeksu Cywilnego. Jego pierwszy paragraf mówi, że odsetki należne są od sumy pieniężnej jedynie w sytuacji, gdy wynika to z czynności prawnej, ustawy, orzeczenia sądu albo innego właściwego organu.
Od czego zależy wysokość odsetek?
W 2020 roku media obiegła fala informacji, że kredyty stały się tańsze. Tańszy pieniądz był wynikiem decyzji podjętych przez Radę Polityki Pieniężnej w obliczu spowolnienia gospodarki wywołanej pandemią.
Rada Polityki Pieniężnej to organ decyzyjny Narodowego Banku Polskiego składający się z prezesa NBP i sześciu członków, powoływany przez sejm, senat i prezydenta. Polityka pieniężna jest prowadzona przez bank centralny, ale to RPP podejmuje decyzje dotyczące polityki pieniężnej kraju. Jej zadaniem jest zapewnianie stabilności cen i utrzymanie inflacji na względnie niskim poziomie. Decyzje podejmowane są pod wpływem wydarzeń, które aktualnie mają miejsce na rynku. Narzędziem służącym do prowadzenia polityki pieniężnej są stopy procentowe.
Wysokość odsetek, a stopy procentowe
Do głównych stóp procentowych, których wysokość ustala RPP należą:
- referencyjna,
- lombardowa,
- depozytowa,
- redyskontowa weksli,
- dyskontowa weksli.
To od wysokości stopy referencyjnej zależy wielkość odsetek maksymalnych, pobieranych za korzystanie z pożyczonego kapitału. Domyślnie wysokość odsetek ustawowych, zdefiniowana w Kodeksie Cywilnym jest równa sumie stopy referencyjnej NBP i 3,5 punktom procentowych, a ich maksymalna wysokość nie może przekroczyć dwukrotności tej sumy.
Rada Polityki Pieniężnej obniżyła wysokość stóp procentowych w 2020 roku trzykrotnie. Tym samym koszt pożyczonego kapitału w skali roku nie mógł przekroczyć:
| Do 18 marca 2020 r. | 10% |
| Od 18 marca 2020 r. do 8 kwietnia 2020 r. | 9% |
| Od 9 kwietnia 2020 r. do 28 maja 2020 r. | 8% |
| Od 29 maja 2020 r. do dnia dzisiejszego | 7,2% |
Dlaczego Rada Polityki Pieniężnej zdecydowała się na prowadzenie ekspansywnej polityki monetarnej?
Ekspansywną polityką monetarną nazywa się politykę taniego pieniądza, która prowadzona jest m.in. właśnie poprzez obniżanie wysokości stóp procentowych. Obniżanie stóp procentowych ma miejsce z reguły w sytuacji, gdy na rynku panuje deflacja. To zjawisko kojarzy nam się raczej pozytywnie. Oznacza bowiem spadek cen. Dla gospodarki jednak trwająca długookresowo deflacja nie jest zjawiskiem korzystnym. Spowalnia ją. W związku z tym wiele gospodarstw domowych w nadziei na dalsze obniżanie się cen w przyszłości odkłada konsumpcję.
Obniżenie stóp procentowych doprowadza do potanienia pieniądza, a w konsekwencji do pojawienia się wyższego poziomu inflacji. W wyniku tego gospodarstwa domowe, odkładające konsumpcję na przyszłość decydują się dokonać zakupu dóbr w obawie o ich wyższe ceny w przyszłości. Mniej opłacalne stają się również lokaty. Oprocentowanie lokat przestaje również pozwalać na utrzymanie siły nabywczej pieniądza. Ludzie są więc mniej skłonni do oszczędzania.
Odsetki w konsekwencji decyzji RPP
Rada Polityki Pieniężnej pomimo utrzymującej się na rynku inflacji zdecydowała się obniżyć wysokość stóp procentowych. Decyzja ta była wynikiem niecodziennej sytuacji na świecie. Pandemia koronawirusa spowodowała bowiem znaczny spadek aktywności podmiotów funkcjonujących w gospodarce. To właśnie przede wszystkim chęć zwiększenia tej aktywności, zmniejszenie kosztów pożyczonego pieniądza i skłonienie ludzi do zwiększenia konsumpcji były podstawą decyzji RPP.
Wysokość stóp procentowych ustalanych przez RPP determinuje działalność nie tylko banków, ale także instytucji pozabankowych. Każdemu podmiotowi pożyczającemu pieniądze należą się bowiem odsetki. Ich maksymalna wysokość zmieniła się oczywiście wraz ze spadkiem głównych stóp procentowych. Niższy stał się także koszt Pożyczek Hipotecznych Yanok.
Adrianna Stachura
Ekonomista, Analityk ds. Wniosków Pożyczkowych
Funduszu Hipotecznego Yanok
